«مولنوپیراویر» قرص ساخت شرکت داروسازی «مرک» آلمان، می‌تواند به اولین درمان خوراکی کرونا تبدیل شود. این قرص، سارس کوو۲، ویروس عامل کوویدـ۱۹ را مجبور به جهش‌هایی می‌کند که در نهایت نابودی خود ویروس را رقم می‌زند.
شرکت «مرک» ۱۹ مهرماه برای دریافت مجوز استفاده اضطراری این قرص اقدام کرد. این درمان خوراکی احتمالا تا دسامبر ۲۰۲۱ مجوز خواهد گرفت.
مرک چند هفته پیش از در دست ساخت بودن قرص ضدویروسی خبر داد که می‌تواند شمار بستری و مرگ در بیماران مبتلا به کرونا را به نصف برساند. نتایجی که مرک به آنها دست یافته هنوز مورد داوری علمی قرار نگرفته است، اما اگر تنظیم‌کنندگان مقررات دارویی به مولنوپیراویر مجوز دهند، این قرص به اولین درمان ضدویروسی کوویدـ۱۹ تبدیل خواهد شد که برخلاف دیگر داروها که وریدی و یا تزریقی‌اند، خوراکی است.
خوردن قرص می‌تواند درمان مبتلایان در مراحل اولیه بیماری را بسیار آسان‌تر و اثربخش‌تر کند. همچنین می‌تواند از انباشتگی بیمارستان‌ها از مراجعان، به‌ویژه در کشورهای کم‌درآمد و با درآمد متوسط که نرخ واکسیناسیون در آنها همچنان پایین است، جلوگیری کند.
اما هنوز برای اینکه موفقیت مولنوپیراویردر آزمایش‌های بالینی، به‌عنوان یک برگ برنده در نبرد با همه‌گیری تعبیر شود، زود است. حتی اگر کشورهای کم‌درآمد بتوانند این دارو را تهیه کنند، ممکن است به ظرفیت تشخیصی برای تجویز آن در مراحل اولیه بیماری در فرد مبتلا، یعنی هنگامی که این دارو می‌تواند تغییری در حال بیمار ایجاد کند، مجهز نباشند.
برخی داروسازان هندی که چندین روز پیش مولنوپیراویر را مستقل از شرکت مرک برای افرادی که کوویدـ۱۹ متوسط داشتند تجویز کردند از تصمیم برای پایان آزمایش بالینی‌شان خبر دادند چرا که هیچ «تاثیر قابل‌توجهی» در این داروی آزمایشی ندیدند. با این حال گفتند که به درمان آزمایشی مبتلایان به کرونای خفیف با این دارو ادامه خواهند داد.
بنا بر یافته‌های مرک که همچنان در نوبت بررسی دانشمندان قرار دارد و به تنظیم‌کنندگان مقررات دارویی تحویل داده شده مولنوپیراویر باید برای درمان افراد مبتلا به کرونای خفیف و متوسط که بستری نشده‌‌اند، تجویز شود. به‌گفته سخنگوی مرک، موارد متوسط کوویدـ۱۹ در هند از موارد متوسط در ایالات متحده، بسیار شدیدتر است و مبتلایان بستری‌شده در بیمارستان را نیز در بر می‌گیرد.
ضربه کاری در اول کار
درمان‌های دارویی دیگر برای مقابله با کرونا، شامل داروی ضدویروسی «رمدسیویر» و داروی ترکیب پادتن تک‌دودمانی «رجنران» است که باید وریدی یا تزریقی تجویز شود. اما دسترسی افراد به این شیوه‌های درمانی، پیش از آنکه آنقدر بیمار شوند که راهی بیمارستان شوند، دشوار است. تجویز رمدسیویر تنها برای مبتلایان کرونا که بستری شده باشند، ممکن است.
پس درباره داروی ضدویروسی بهترین راه این است که ضربه کاری در ابتدای کار به ویروس وارد شود. هر چه فرد مبتلا بیمارتر شود، اینگونه درمان‌ها کم‌اثرتر خواهد شد. با ظهور علایم بیماری کرونا، قرصی که تنها به یک نسخه و یک مراجعه به داروخانه احتیاج دارد، مداوا را بسیار آسان‌تر خواهد کرد.
تاکنون تنها رمدسیویر مجوز سازمان غذا و داروی آمریکا را برای استفاده در بیمارستان دریافت کرده است. اما تاثیر این دارو بر بستری‌شدگان، ناچیز است. محققان در مرحله ۳ آزمایش‌های بالینی این دارو دریافتند که تجویز رمدسیویر می‌تواند طول دوره بیماری را به‌صورت متوسط ۵ روز کوتاه‌تر کند.
مرک امیدوار است که مولنوپیراویر دومین دارویی باشد که مجوز مصرف می‌گیرد.
مولنوپیراویر وارد می‌شود
مولنوپیراویر ابتدا به‌عنوان درمان احتمالی ویروس «آنسفالیت اسبی ونزوئلایی» در دانشگاه اموری آمریکا در آتلانتا مورد آزمایش قرار گرفت. سپس در سال ۲۰۱۵ در اختیار یک ویروس‌شناس در دانشگاه نشویل تنسی ایالات متحده قرار گرفت تا تاثیر آن بر مقابله با خانواده ویروس‌های کرونا بررسی شود. نتایج خیره‌کننده بود و این پژوهشگر دریافت که مولنوپیراویر برای مقابله با چند عضو خانواده ویروس کرونا از جمله ویروس عامل مرس، سندروم تنفسی خاورمیانه، و همچنین ویروس هپاتیتی که موش را مبتلا می‌کند، موثر است.
این دارو همچنین برای بررسی تاثیر آن بر آنفلوانزا و ویروس انسداد تنفسی، بررسی شد. با پیدایش همه‌گیری کوویدـ۱۹ در دسامبر ۲۰۱۹، این‌دست تحقیقات بر کرونا متمرکز شد. بررسی ترکیب مولنوپیراویر بر فِرِت (قاقم) که جانوری از تیره راسوست، نشان داد که این دارو نه‌تنها توانایی تکثیر ویروس‌های کرونا را از کار می‌اندازد، بلکه از انتقال آنها از قاقم مبتلا به قاقم‌های سالم نیز جلوگیری می‌کند.
داده‌های مرک نشان می‌دهد که این ممکن است درباره انسان‌ها نیز صدق کند چرا که مولنوپیراویر دوره عفونت‌زایی سارس-کوو۲، عامل کوویدـ۱۹، را در شرکت‌کنندگان در آزمایش بالینی این دارو کوتاه‌تر کرد.
هنگامی که سارس کوو۲ وارد سلول می‌شود ویروس نیاز دارد که که ژنوم آرانای، اسید ریبونوکلئیک، خود را برای تشکیل ویروس‌های جدید، تکثیر کند. اینجاست که مولنوپیراویر با ورود و جاساز کردن خود در رشته‌های آرانای، شروع به ویران کردن ویروس می‌کند. با ورود مولنوپیراویر رشته‌های آرانای به نسخه معیوب دور بعدی تولید ژنوم ویروسی تبدیل می‌شوند. این فرآیند همانی است که اصطلاحا «جهش‌زایی مرگبار» نامیده می‌شود. در حقیقت ویروس پس از دخالت مولنوپیراویر، خود را به کام نابودی می‌‍فرستد. مولنوپیراویر به‌شکلی عمل می‌کند که برای ویروس دشوار است که در برابر آن مقاومت ایجاد کند.
به‌گفته یک متخصص، برخلاف واکسن کرونا که واکنش سیستم ایمنی را در بدن افراد برمی‌انگیزد، مولنوپیراویر، با ایجاد اختلال در تکثیر ویروس عمل می‌کند و به شکلی ویروس را وادار به تولید «نوزادانی ناسالم» می‌کند.
برخی پژوهشگران معتقدند که احتمال «موتاژنیک»، جهش‌زا بودن، ترکیب مولنوپیراویر در سلول‌های انسانی و این امکان که می‌تواند خود را در دی‌ان‌ای جاسازی کند، نگرانی‌های درباره ایمنی این دارو برمی‌انگیزد. مرک هنوز داده‌ای درباره ایمنی مولنوپیراویر منتشر نکرده، اما بنا بر اعلام این شرکت، درمان، در صورت استفاده از قرص، ایمن خواهد بود.
اما و اگرها درباره امکان دسترسی جهانی
دستیابی به یک درمان موثر ضدویروسی خوراکی برای مقابله با کوویدـ۱۹ دستاوردی باورنکردنی خواهد بود. اما هنوز معلوم نیست که مولنوپیراویر بتواند در دسترس همگان قرار گیرد. این است که پرسش در این باره که آیا قیمت دارو برای کشورهای فقیر و متوسط مناسب خواهد بود، بجاست.
ایالات متحده موافقت خود برای خرید ۱/۷ میلیون دوره درمان مولنوپیراویر به‌قیمت ۱/۲ میلیارد دلار را اعلام کرده است. بهای هر دوره درمان پنج‌روزه به‌ازای فرد، حدود ۷۰۰ دلار برآورد می‌شود. چهار کپسول ۲۰۰ میلی‌گرمی مولنوپیراویر، روزانه دو بار و به‌مدت پنج روز تجویز می‌شود که معادل ۴۰ قرص برای هر شخص است.
گرچه مولنوپیراویر بسیار ارزان‌تر از رمدسیویر و رجنران است اما هنوز برای اغلب مناطق دنیا خیلی گران‌قیمت است.
تاکنون دست‌کم هشت کشور در منطقه آسیا-اقیانوسیه، از جمله نیوزیلند، استرالیا و کره جنوبی برای دریافت مولنوپیراویر قرارداد بسته‌اند و یا در فرآیند مذاکره درباره آن‌اند. اغلب این کشورها سیر واکسیناسیون نسبتا کندی دارند.
متخصصان درباره رقابت کشورهای منطقه آسیا-اقیانوسیه برای انبار کردن مولنوپیراویر هشدار داده‌اند و گفته‌اند مولنوپیراویر نیز ممکن است به سرنوشت واکسن کرونا دچار شود؛ یعنی کشورهایی آن را طوری انبار کنند که دست کشورهای فقیر باز هم به آن نرسد.
همان‌طور که پیش‌تر گفته شد حتی اگر کشورهای کم‌درآمدتر جهان بتوانند مولنوپیراویر را بخرند، ممکن است به ظرفیت تشخیص برای تجویز مناسب آن مجهز نباشند. مولنوپیراویر نیاز دارد طی پنج روز ابتدایی پس از ظهور علایم ابتلا به کرونا تجویز شود، پس به تشخیص سریع محتاج است که در بسیاری کشورهای در حال توسعه و حتی کشورهای ثروتمند، خود چالشی عظیم است.